8 mei-speech Miranda Ulens - plechtigheid stad Gent

Dank jullie wel om mij uit te nodigen voor deze plechtigheid.
Ik wil het vandaag met jullie hebben over iets eenvoudigs en tegelijk ontzagwekkends: de tijd.
Niet de krant, niet de klok, maar tijd als beweging.
Als iets dat altijd verder struint en alles verandert, zelfs als je het nauwelijks ziet en het niet kunt vastgrijpen.
De tijd schuift, en wat vandaag vanzelfsprekend lijkt, is dat morgen misschien niet meer.

Vandaag is het 8 mei. Ook die datum staat niet stil, maar schuift mee met de tijd.
We herdenken de overwinning op het nazisme. Niet om vast te houden aan wat voorbij is, maar om te begrijpen hoe het zich verplaatst. Hoe oude patronen zich verpakken in nieuwe vormen. Hoe de dreiging verschuift.
De tijd schuift dus. Traag. Niet met lawaai, maar met stilte. Soms bijna onmerkbaar. Tot het te laat is.

Wat we vandaag herdenken, is niet alleen het einde van een oorlog. Het is het einde van een systeem dat miljoenen mensen ontmenselijkte.
Joden. Roma. Homoseksuelen. Communisten. Syndicalisten. Mensen met een beperking. Mensen met een proteststem. Mensen met een andere mening. Mensen die niet pasten in de ideologisch extremistische mal. Mensen zoals u en ik.
Soms lijkt dat allemaal ver weg. Maar dat is een vergissing.

Ook nu schuift de tijd.
In leiders die angst verkiezen boven rede.
In oorlog die gerechtvaardigd wordt met veiligheid.
In wetten die mensen herleiden tot hun lichaam.
In algoritmes die bepalen wie nog zichtbaar is.
In stilte die als toestemming wordt gelezen.
In systemen die sneller worden dan wijzelf.
En in alles wat we verliezen zonder het te merken.

We leven in een tijd waarin namen uit het heden doen denken aan echo’s uit het verleden.
Orbán. Poetin. Trump. Fico. Wilders. Meloni. Van Grieken. Bardella.
De namen en gezichten verschillen. De logica niet.
Wat hen bindt, is niet zozeer hun stijl, maar hun denkwijze.
Een wereldbeeld waarin macht zwaarder weegt dan waarheid.
Waarin mensen niet benaderd worden als burgers, maar ingedeeld als probleem.
Waarin angst doelbewust wordt ingezet, en haat geen ontsporing is maar onderdeel van het plan.

We zien vandaag hoe een extreemrechtse regering in Israël diezelfde logica volgt.
Hoe een ideologie van angst, wraak en hiërarchie wordt omgezet in beleid.
In de Gazastrook vindt een genocide plaats.
Mensen worden verdreven, uitgehongerd, gebombardeerd. Tienduizenden doden, onder wie duizenden kinderen.
Wat daar gebeurt, is geen chaos. Het is georganiseerd geweld.
Het gevolg van een wereldbeeld waarin de ene mens minder telt dan de andere.
Waarin veiligheid wordt gebruikt om vernietiging te rechtvaardigen.

Wie vandaag zwijgt, kijkt toe terwijl een volk verdwijnt. Ook dat is hoe de tijd schuift.
Zwijgen is geen neutrale handeling. Het is een beweging. Ook zwijgen schuift mee.
Wat begint met onverschilligheid tegenover geweld, eindigt vaak in berusting bij uitsluiting.
Dezelfde logica die mensen bombardeert gewoon omdat ze bestaan, keert terug in zachtere vormen: in formulieren, rechtbanken, wetsartikels.

We zien het bij mensen die zogenaamd niet passen in het traditionele beeld van man of vrouw.
In het leven van trans personen die wereldwijd opnieuw hun bestaansrecht moeten verdedigen. Niet tegen argumenten, maar tegen ideologie.
De tijd schuift, ook daar.
In steeds meer landen worden de rechten van trans personen uitgehold.
In het Verenigd Koninkrijk besliste het Hooggerechtshof onlangs dat ‘man’ en ‘vrouw’ alleen nog biologisch mogen worden opgevat.
In de Verenigde Staten tekende Trump een decreet dat mensen verplicht zich te houden aan het geslacht dat bij geboorte is vastgesteld.
In Hongarije worden pride-optochten verboden.
In Nederland stemde een parlementaire meerderheid tegen de erkenning van trans mensen in de wet.

Wat opvalt, is hoe systematisch dit gebeurt. Niet alleen door extreemrechtse partijen, maar ook met steun van gevestigde krachten.
Er ontstaat een morele paniek rond genderdiversiteit.
Een vijandbeeld, geconstrueerd en verspreid. Niet toevallig, maar doelbewust.
Door zich te verzetten tegen gendergelijkheid, LGBTQI+rechten, vrouwenrechten, vinden radicaal-rechtse, conservatieve en religieuze krachten elkaar.
In hun verzet tegen zogenaamde ‘genderideologie’ bouwen ze aan een politiek project dat draait om controle, uitsluiting en hiërarchie.
Maar wat zij bestrijden, is in wezen iets eenvoudigs: het recht om jezelf te zijn.
Om in vrijheid te bestaan, zonder vernedering, angst of geweld.

Verzet tegen extreemrechts betekent dus ook verzet vóór de rechten van mensen wier bestaan vandaag opnieuw ter discussie wordt gesteld.

De tijd schuift verder. En wie niet oplet, merkt pas achteraf wat er verdwenen is.
Niet altijd met geweld. Soms met wetten. Soms met algoritmes.

Vandaag heet het niet langer uniform, maar profiel.
De nieuwe machthebbers dragen hoodies, MAGA-petten en gouden kettingen.
Ze verspreiden vijandbeelden via digitale snelwegen. Feeds en algoritmen wakkeren angst aan.
Techmiljardairs azen op mediakanalen.
De grens tussen economische macht en politieke controle vervaagt.

Wat we meemaken is geen ouderwets autoritarisme, zoals in de 19e of 20e eeuw.
Het is iets anders. Stillere, snellere macht.
Niet via decreten, maar via data.
Niet door censuur, maar via zichtbaarheid.
Niet via geweld, maar via structuur.

Big Tech noemt zich neutraal.
Maar neutraliteit bestaat niet in systemen die bepalen wat zichtbaar is, wie gehoord wordt, en wie verdwijnt.
Deze technologie is niet ontworpen om te verbinden, maar om te commercialiseren, te optimaliseren.
Voor winst. Voor sturing. Voor macht.

Die logica wordt gretig opgepikt door politieke krachten die verdelen in plaats van verbinden.
Die zichtbaarheid geven aan haat, en onzichtbaarheid opleggen aan wie afwijkt.
Vandaag werkt technologie niet tegen autoritarisme, maar vaak in het voordeel van de techmachthebber.

Vorige week nog hoorde ik iemand op de werkvloer zeggen: “Als ik zwijg, is het gemakkelijker en veiliger. Maar als ik zwijg, ben ik mezelf kwijt.”
Die zin bleef hangen.
Want ook dat is hoe de tijd schuift.

Als werknemer weet je wat je waard bent via je loonbrief.
Maar online weet niemand precies wat zijn of haar waarde is.
We weten alleen dat onze data gebruikt worden om ons gedrag te sturen.

Dat is het nieuwe strijdtoneel:
Niet alleen over loon, maar over invloed.
Niet alleen over werk, maar over zichtbaarheid.

Ook dat schuift.

Wanneer rendement belangrijker wordt dan rechtvaardigheid,
wanneer snelheid het wint van aandacht,
wanneer gegevens zwaarder wegen dan geweten,
dan verschuift niet alleen de tijd. Dan verschuift ook ons moreel kompas.

Stefan Zweig schreef: “De geschiedenis leert ons niets, want haar leerlingen zijn zeldzaam.”

We mogen met andere woorden niet berusten in ons lot.

Daarom herdenken wij.
Niet uit ritueel of gewoonte, maar uit waakzaamheid.

Omdat de tijd weer schuift. Omdat we weten hoe het voelt als schuiven omslaat in vallen.

Ik geloof in vooruitgang. Maar niet in vooruitgang zonder richting.
Niet alles wat technisch kan, moet ook gebeuren.
Niet alles wat winst oplevert, verdient ruimte.
Niet alles wat snel is, is juist.

Ik geloof in democratie. In overleg. In tegenspraak.
In traagheid, waar die nodig is. In politiek maatwerk.
Niet in systemen die ons uit handen nemen wat we zelf moeten dragen: verantwoordelijkheid.

Ik geloof in de mens.
Niet als gebruiker, consument of dataset.
Maar als burger. Als wezen met waardigheid.

Albert Camus schreef in De Pest dat er in ieder mens iets is dat de pest kan bestrijden.
Voor hem was die pestbacil een allegorie voor het nazisme.
Het ging hem niet om heldendom, zei hij, maar om fatsoen.
Om wat hij noemde: eerlijk werk doen.

Dat is wat wij blijven doen. Ook als het moeilijk wordt. Zeker dan.

Want als de tijd schuift, moeten wij blijven staan.
Niet als obstakel, maar als anker.
Niet om terug te keren naar vroeger, maar om wat komt te dragen met open ogen. Schouder aan schouder. Zij aan zij.

Laat ons vandaag, hier en nu, niet doen alsof de geschiedenis is gestopt met bewegen.
Laat ons de leerlingen zijn.
Getuigen waar dat nodig is.
Grenzen bewaken waar ze vervagen.
Tegenstemmen waar het schuift.
Samen. Met iedereen die democratie ernstig neemt.

Want de tijd schuift altijd verder.
De vraag is alleen: laten we de tijd over ons heen schuiven, of bewegen wij mee?
Bewust. Betrokken. Rechtop.

Ik kies voor dat laatste. Niet uit zekerheid, maar uit vertrouwen.
Omdat ik ervan overtuigd ben dat waar mensen samen proberen het juiste te doen, de toekomst niet verloren is.

De toekomst is nooit verloren.

Ik weet wat ik kies.

Samen sterk